مطهرنژاد ، مدیر عامل بنیاد تعاون زندانیان کشور از ایجاد ۳۵ هزار شغل مددجویان طی هشت سال گذشته گفت و افزود : بنیاد در سال جهش تولید کالاهای جدیدی به بازار عرضه می کند.

تهمینه غمخوار ؛ بازار : توجه به امر اشتغال و حرفه آموزی زندانیان در سطح زندان‌ ها یکی از موضوعات درخور توجه است زیرا وجود درآمدی پایدار و مستمر برای تأمین نیازهای زندانیان و خانواده هایشان در دوران محکومیت مانع گرایش مجدد این افراد به تکرار جرم می شود ، با توجه به اهمیت موضوع تقویت و توسعه اشتغال زندانیان به عنوان موثرترین عامل اصلاح با هدف کاهش بازگشت مجدد ، بازار گفتگویی را با رحیم مطهرنژاد ، مدیر عامل بنیاد تعاون زندانیان کشور ترتیب داده که مشروح آن را در ادامه مرور می کنیم:

ایجاد اشتغال و فراهم آوردن درآمد پایدار برای مددجویان از اهداف و رسالت های بنیاد تعاون است . با توجه به نامگذاری سال ۹۹ به نام جهش تولید توسط مقام معظم رهبری ، بنیاد تعاون در سال جاری بر چه بخش هایی بیشتر متمرکز شده و اهداف خود را بر پایه چه موضوعاتی قرار داده است؟

بنیاد تعاون زندانیان قریب به هفتاد سال است که در ایران سابقه فعالیت دارد. بر طبق اساسنامه ، بنیاد دو هدف مهم را بر عهده گرفته است که یکی از آن ها توانمند سازی زندانیان از طریق آموزش های فنی و حرفه ای و دیگری اعطای شغل به زندانیان در دوران محکومیت می باشد تا آنها بتوانند خانواده هایشان را در راه تأمین معاش اداره نمایند. در حوزه حرفه آموزی و اشتغال سالانه بالغ بر ۷۰ هزار نفر از زندانیان کشور در حدود ۲۰۰ رشته فنی حرفه ای توانمند شده و در دوره هایی که هم به صورت استاد شاگردی و هم به صورت کلاس های منظم که در داخل و پیرامون زندان ها برگزار می شود ، آموزش می بینند و در نهایت در آزمون هایی که برگزار می شود گواهینامه فنی حرفه ای دریافت می کنند. این موضوع یکی از مهمترین وظایف و برنامه های بنیاد است که در هشت سال گذشته بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر از زندانیان از این دوره ها برخوردار شده اند. کار مهم دوم ، دادن شغل به زندانیان در دوران محکومیت است تا بتوانند به خانواده های خود کمک کرده و آنها را از آسیب های اجتماعی دور کنند تا امرار معاش آنها قطع نگردد.

چهار گروه شاغلین در زندان :

۱- اشتغال نشسته

۲- اشتغال در محیط بسته

۳- اشتغال رأی نیمه باز

۴- اشتغال رأی باز و اعزام به کار

در این بخش بنیاد موفق شده که سالانه به طور متوسط در طی هشت سال گذشته ۳۵ هزار شغل ایجاد کند و زندانیان در ۹۲۰ واحد تولیدی مشغول کار ، تولید و تلاش شوند. این واحد های اشتغال هم در داخل بندها هست که به چهار گروه تقسیم می شود که اصطلاحاً از آن به عنوان اشتغال نشسته یعنی همان قسمتی که زندانیان حضور دارند که می توانند یک صنایع دستی را تولید کنند. مثلا به آنها ابزار تور ماهیگیری داده می شود و توسط قلاب ، نخ را به تور ماهیگیری تبدیل می کنند و یا به منبت کاری بر روی یک صنایع دستی می پردازند. این گروه نیاز به کارگاه ندارند و در داخل استراحتگاه یا بند خود به این فعالیت ها مشغول می شوند.

همچنین از گروه دوم به عنوان اشتغال در محیط بسته یعنی انجام فعالیت در همان محیط زندان که مجتمع ها و کارخانجات متعددی را ایجاد کردیم که زندانیان از بندهای استراحتگاهی خود بیرون آمده و به این کارخانجات وارد شده و مشغول کار شده و سپس در بعد از ظهر به بندهای خود باز می گردند که یک بخش مهمی از اشتغال ما در این کارگاه ها صورت می گیرد.

بخش سوم مربوط به زندانیانی می شود که به پشت زندان ها انتقال داده می شوند. ۱۵ هزار هکتار زمین در اختیار بنیاد است که زندانیان در این زمین ها به انجام فعالیت های کشاورزی ، باغداری ، دامپروری ، پرورش آبزیان و صنایع مختلف تولیدی پرداخته ولی شب به محیط زندان باز نمی گردند و در آسایشگاه هایی که توسط بنیاد احداث شده مستقر می شوند. همچنین در طول روز می توانند با مجوز صادر شده از سوی بنیاد و سازمان زندان ها ، به خانواده های خود رسیدگی کنند اما به هنگام شب باید دوباره به این آسایشگاه ها بازگردند ، اصطلاحاً به این گروه اشتغال رأی نیمه باز گفته می شود.

علاوه بر این سه گروه ، گروه چهارمی هم وجود دارد که به آن اشتغال رأی باز و اعزام به کار گفته می شود. این گروه مشابه گروه سوم هستند یعنی شورای طبقه بندی هر زندانی به بخشی از زندانیان مجوز خروج از محیط زندان و سپری کردن دوران محکومیت در شغلی که توسط بنیاد تدارک دیده می شود ، را می دهد. این گروه از محیط ۱۵ هزار هکتار هم دور شده و در شهرک های صنعتی ، کارخانجات بخش خصوصی ، شهرداری ها ، جنگل ها ، مراتعی که ما قرار داد داریم ، مشغول می شوند. این گروه چهارم اجازه دارند که شب ها در منازل خود مستقر باشند و در روز بعد مجدداً به فعالیت خود ادامه دهند. مجموع این مشاغل در حال حاضر ۳۵ هزار شغل ایجاد کرده که از بنیاد حقوق و دستمزد دریافت می کنند.

نکته قابل توجه دیگر تولید حدود سه هزار نوع کالای متناسب با نیاز بازار توسط زندانیان می باشد که یا بر اساس قرارداد یا نیاز و مصرف مردم و یا واحدهای صنعتی و تولیدی دیگر ، تولید می شود که از آن جمله می توان به گندم تولیدی و یا علوفه برای دامپروری ها و یا خوراک دام و طیور و آبزیان اشاره کرد که در زمان مناسب به بازار عرضه می شود.

۷۰۰۰ زندانی در صنعت پوشاک شاغلند

در بخش های صنعتی زندانیان فعالیت گسترده ای دارند ، مثلاً در صنعت پوشاک ما هفت هزار شاغل داریم که به تولید انواع و اقسام آن می پردازند از جمله لباس زیر ، لباس ورزشی ، نظامی و بیمارستانی که در همین ایام کرونا زندان ها ماسک ، فیس شیل و تونل ضدعفونی کننده را تولید کرده و به بیمارستان ها، ستاد کل نیروهای مسلح و مواردی که قرار داد داشتند ، واگذار کنند.

همچنین در صنعت خودروسازی نیز زندانیان ما شاغل هستند. در خودروسازی عقاب که اتوبوس های اسکانیا را تولید می کند ، به طور پیوسته حدود ۵۰ تا ۶۰ نفر طی هشت سال گذشته ، مددجویان حرفه ای داشته ایم که در بخش های مکانیک ، برق ، نقاشی و اتاق سازی کار کرده اند. برای ایران خودرو ، زندانیان قطعاتی مانند کاسه چرخ ، جلو پنجره ها ، سپرها ، روکش صندلی ها ، دستکش های صنعتی و انواع اقسام محصولاتی که در این صنعت استفاده می شود. 

بنیاد با وزارت جهاد کشاورزی در کشور و استان ها و همچنین شهرداری ها ارتباطات بسیار نزدیکی دارد و طی انعقاد قراردادهایی به احداث پارک ، سوله های ورزشی و پیاده راه ها و کاشت نهال پرداخته که تمامی این موضوعات دستاورد زندانیانی است که در زندان های کشور مشغول به کار هستند.

در رابطه با سال جهش تولید بنیاد هم برنامه هایی را در نظر گرفته که البته طرح ها و برنامه ها مصادف شد با بیماری مرتبط با ویروس کرونا که این مسئله موجب شد تا کارگاه های ما در تاریخ ۱۵ اسفند ۹۸ در جهت جلوگیری از شیوع این ویروس تعطیل شوند. با این حال بنیاد فعالیت های خود را متوقف نکرد و با تلاش هایی که انجام داد در همین ایام و در فروردین ماه که همه کارگاه ها تعطیل بود ، ما توانستیم بخش هایی که به بیمارستان ها مرتبط بود از جمله اقلام بیمارستانی مانند ماسک و لباس های مورد نیاز را تولید کنیم و با رعایت پروتکل هایی که وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی برای ما تعیین کرده بود ، در اختیار آنها قرار دهیم. 

برنامه ما در سال جهش تولید هم مانند هشت سال گذشته که بنیاد جهشی در فعالیت های خود داشته و تعداد کارگاه های زیادی که ایجاد کرد و کالاهای زیاد و جدیدی که به بازار عرضه کرد همچنان ادامه خواهد داد. سعی بنیاد آن است که با داشته های خود در افزایش تولید نقش مهمی ایفا کند ، مثلاً ما در گذشته به پرورش میگو می پرداختیم و هم اکنون نیز به همین تولید مشغولیم ، اما در سال جاری که سال جهش تولید است ، استخرهای پرورش میگو را با تراکم بیشتری مدیریت خواهیم کرد.

سعی بنیاد آن است که با داشته های خود در افزایش تولید نقش مهمی ایفا کند ، مثلاً ما در گذشته به پرورش میگو می پرداختیم و هم اکنون نیز به همین تولید مشغولیم ، اما در سال جاری که سال جهش تولید است ، استخرهای پرورش میگو را با تراکم بیشتری مدیریت خواهیم کرد .

همچنین در میزان تولید دام ها و مزارع ماهی های گرم آبی و سرد آبی تغییراتی خواهیم داد. با اینکه ویروس کرونا برای تمام جهان از جمله کشور ما مشکلاتی را ایجاد کرده ، ما از این اختلالات در تأمین نیاز های بیمارستان ها استفاده کردیم. ما پیش از کرونا ماسک تولید نمی کردیم ، اما هم اکنون زندانیان در خط تولید ماسک مشغول به کار می باشند. خط تولید ماسک حداقل در ۱۰ استان توسط زندانیان فعال است و در هفت استان ایران این افراد مشغول به تولید تونل های ضدعفونی می باشند. همچنین بنیاد به تولید برخی از ماسک های هفت لایه برای تأمین نیاز ستاد نیروهای مسلح پرداخته و این تولید همچنان ادامه دارد.

بنیاد حالت توقف و رکود ندارد و به طور دائم در حال جهش و تولید هست و امیدواریم که در پایان سال با در نظر گرفتن شرایط کرونایی کشور بتوانیم رکورد های خوبی را رقم بزنیم.

 آیا بنیاد در جهت فروش و عرضه کالاهای تولیدی توسط زندانیان گامی برداشته و اقداماتی انجام داده است؟

بنیاد تعاون از سال ۹۱ که هیأت مدیره و مدیر عامل جدید با حکم ریاست محترم قوه قضاییه استقرار پیدا کرد ، تولیدات خود را مبتنی بر فروش قرار داد. ما کالای تولید نکردیم که در انبارها نگه داری شود. در ابتدا ما به دنبال فروش کالا یعنی فراهم نمودن بستر لازم برای فروش کالاها رفتیم و سپس تولید را افزایش داده و تولیدات جدیدی را به مجموعه اضافه کردیم. بنابراین در جهت تحقق این هدف ، چندین اقدام را انجام داده ایم از جمله اینکه فروشگاه های زنجیره ای حامی را تأسیس نموده ایم که تا امروز ۴۲ فروشگاه به بهره برداری رسیده که این فروشگاه ها در اختیار مردم می باشد و اگر به پورتال بنیاد با نام بنیاد تعاون زندانیان مراجعه نمایند می توانند لیست فروشگاه ها و این که چه کالاهایی عرضه می شود را در استان های مختلف مشاهده کنند. در کنار این موضوع ، ما فروش در فضای مجازی را آغاز کرده و سایتی با نام حامی بازار را طراحی کرده ایم که از سال گذشته آغاز شده و هر شخصی در سراسر دنیا تمایل به خریداری کالاهای تولیدی بنیاد که توسط زندانیان تولید شده را داشته باشد، به این سایت ها مراجعه کنند.

در کنار این اقدامات ، ما در زندان ها رفاه حال این افراد را در نظر گرفته و بخشی از کالاهای تولیدی خود را در آن فروشگاه ها عرضه می کنیم. زندانیان یک شهروند معمولی می باشند که دوران محکومیت خود را در این مکان ها سپری می کنند و البته دارای نیازهایی می باشند. آنها علاوه بر جیره هایی که از دولت دریافت می کنند ، علاقه دارند که مثلاً غذای گرمی مصرف کرده ، خودشان به طبخ غذا پرداخته و یا لباسی را خریداری نمایند که بنیاد این نیاز آن ها را تأمین کرده است. ما در داخل زندان ها ۱۲۵۰ فروشگاه ایجاد کرده و به زندانیان کارت هایی تحت عنوان حامی کارت اعطا کرده ایم تا آنها به این فروشگاه ها مراجعه کرده و کالای مورد نیاز خود را خریداری کنند. در واقع در هر بندی که ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر حضور دارند ، یک فروشگاه ایجاد شده و از طریق حامی کارت تمام مراودات پولی و بانکی انجام می شود. دستمزدها و حقوق آنها نیز به همین کارت ها واریز می شود.

بنیاد تعاون برای هر زندانی در ازای انجام شغل تعیین شده ، بودجه و حقوقی را به عنوان دستمزد در نظر می گیرد که ۵۰ درصد به خود آنها و نیمی دیگر متعلق به خانواده هایشان است. با توجه به هزینه های سرسام آور سال جاری این حقوق برای هر زندانی چه میزان در نظر گرفته شده است ؟

هر سال که شورای عالی کار نرخ حقوق و دستمزد را تعیین می کند ، ما هم به سهم خود در رابطه با حقوق و دستمزد زندانیان تصمیمات جدیدی می گیریم که اتفاقاً این اقدام در فروردین ۹۹ اتفاق افتاد و به تمامی استان های ما ابلاغ شد که حقوق و مزایای کار زندانیان بر اساس کار و فعالیتی که انجام می دهند ، افزایش داده شود.

ما در واقع دو نوع حقوق و دستمزد برای زندانیان در نظر می گیریم ؛ یکی از آن ها بر اساس کار روزانه می باشد درست هنگامی که کار ما قابلیت اندازه گیری ندارد ، مثلاً در یک زمین هزار هکتاری تعدادی زندانی در زمین کشاورزی و یا دامداری و یا پرورش آبزیان کار می کنند که ما نمی توانیم اندازه گیری کنیم و به آنها دستمزد روزانه می دهیم که یک بخشی از مصوبه هر سال است، مثلاً اگر امسال فرضاً حداقل حقوق و دستمزد کارگران یک میلیون و هشتصد هزار تومان باشد ، ما بخشی از آن را در هیأت مدیره خود تصویب می کنیم و به آن ها پرداخت می کنیم. در حال حاضر بین ۵۰ تا ۶۰ درصد رقم مصوب شورای عالی کار در نظر گرفته می شود.

اما خیلی از مشاغل ما قابلیت اندازه گیری و شمارش دارد ، مثلاً در تولید کفش ما به زندانیان جفت مزدی یا در لباس تیکه دوزی و یا در فرش رج مزدی را در نظر می گیریم. این نرخ ها همان نرخ های مصوب آن استان است ، مثلاً در استان قم نرخ رج مزدی را برای فرش بافان تعیین می کنند و ما آن نرخ را برای زندانیان رعایت می کنیم.

البته زندانیانی هستند که از آن کف و نرخ تعیین شده نیز می توانند حقوق بیشتری دریافت کنند که بسته به تلاش آنها دارد. تقریباً بخشی از نیازهای زندانیان تأمین می شود به طوری که زندانی از خانواده خود توقع کمک مالی نداشته باشد. در واقع ما این اتفاق را برعکس کرده و برای آن ها درآمدی ایجاد کرده ایم تا این افراد معیشت خانواده هایشان را تأمین کنند و نیمی از درآمد را خود را مصرف کرده و نیمی دیگر برای خانواده اش درنظر گرفته شود نه اینکه خانواده ها برای آنها پول بیاورند.

موضوعات ذکر شده البته با توجه و بر اساس امکانات بنیاد می باشد. ما برای تمامی زندانیان نمی توانیم شغلی را ایجاد کنیم ، زیرا فضای کافی و کارگاه به تعداد همه نداریم . همچنین عدم تجهیزات و سرمایه در گردش نیز یکی از دلایل عدم ایجاد اشتغال برای تمامی زندانیان است که اگر این دو موضوع فراهم شوند، ما بیش از ۳۵ هزار شغل را خواهیم داشت.